Lucius Annaeus Seneca’nın ‘‘Mutlu Yaşam Üzerine’’ (De Vita Beata) ve ‘‘Yaşamın Kısalığı Üzerine’’ (De Brevitate Vitae) başlıklı iki ayrı diyalogu, modern yayıncılıkta genellikle tek cilt altında birleştirilir. Her iki metin de Stoacı etik geleneğin en etkileyici manifestolarıdır; refah, zaman, ölüm, sorumluluk ve anlam ekseninde Roma İmparatorluğu’nun çözülme döneminde bireyin nasıl ayakta kalabileceğini gösterir. ‘‘Mutlu Yaşam’’da Seneca, mutluluğu (beatitudo) dışsal koşullara değil, içsel ahlaki tutarlılığa (concordia) bağlar; servet, unvan ya da kamuoyu takdiri ‘‘tercih edilebilir ama zorunlu olmayan’’ (indifferens) unsurlardır. Gerçek mutluluk, doğaya ve akla uygun yaşamakla, arzularımızı denetim altına almakla, başkaları için değil kendi erdemimiz için iyiyi seçmekle mümkün olur. ‘‘Yaşamın Kısalığı’’ ise modern zaman yönetimi kitaplarının ilkel örneği sayılabilir: İnsan ömrünün uzunluğu değil, israf edilen kısmı sorundur; çoğumuz ‘‘başkalarının yaşamını yaşayarak’’ kendi süremizi tüketiriz. Gereksiz ziyafetler, dedikodu, intikam hesapları, sosyete yarışları, tutkulu ama boş hedefler… Hepsi ‘‘zaman hırsızlarıdır’’. Seneca’ya göre ölüm korkusu, yaşamı ertelemekten doğar; yaşamı bütünüyle kucaklayan kişi ölümü de kucaklar. Kitabın tematik omurgası üçlü bir çağrıdır: (1) Kendini tanı—‘‘malına, unvanına değil ahlakına yatırım yap’’. (2) Zamanı koru—‘‘gündelik hesap yap; boşa geçen her saat borç defterine yazılmıştır’’. (3) Evrensel insanlığa katıl—‘‘kozmopolis vatandaşı olarak başkalarına hizmet et, ama onların kalıplarına bürünme’’. Hedef okur, yaşamının anlamını sorgulayan, hız tüketim kültürünün dışında kalmak isteyen, stoacı pratiği günümüz koşullarında denemeye açık her yaştan düşünür; özellikle 20-45 yaş arası profesyoneller, akademisyenler, psikologlar ve ‘‘minimal yaşam’’ akımıyla ilgilenenler. Benzer eserler arasında Epiktetos’un ‘‘El Kitabı’’ (Enchiridion), Marcus Aurelius’un ‘‘Kendime Düşünceler’’i (Mediations), Boethius’un ‘‘Felsefenin Tesellisi’’ (Consolatio), Montaigne’nin denemeleri ve günümüzden Alain de Botton’un ‘‘Consolations of Philosophy’’ ile William Irvine’ın ‘‘A Guide to the Good Life’’ adlı modern stoacılık girişimi sayılabilir.

M.Ö. 4-65 yılları arasında yaşamış İspanyol asıllı Roma vatandaşı Lucius Annaeus Seneca, Stoacı felsefenin Latin edebiyata kazandırdığı en büyük isimdir. Corduba’da (günümüz İspanya’sındaki Córdoba) doğmuş; Roma’ya küçük yaşta getirilerek retorik, hukuk ve felsefe eğitimi almıştır. Ailesi Seneca adını ‘‘senex’’ (yaşlı-bilge) kökünden alır; kendisi de erken yaşta saçlarını ağarttığı için ‘‘içsel yaşlı’’ sıfatını hak eder. Caligula, Claudius ve Nero dönemlerinde aktif siyaset yapmış; özellikle Nero’nun ilk beş yılında imparatorluk politikalarını yönlendiren ‘‘Seneca-Burrus ikilisi’’nin entelektüel kanadıdır. Servetinin büyük bölümü İtalya’daki faizsiz kredi uygulamaları ve Britanya’daki gümüş madenlerinden gelir; bu zenginlik, bizzat Stoacı sade yaşam öğretisiyle çeliştiği için eleştirilere hedef olmuş, Seneca da ‘‘zengin ama sade’’ yaşam formülünü savunarak paradoksu aşmaya çalışmıştır. MS 65’te Pison komplosuna karıştığı gerekçesiyle Nero’nun emriyle önce sürgün, sonra damarlarını açarak intihara zorlanmış; ölüm anında karısı Pompeia Paulina’ya Stoacı sakince direnme örneği sergilemiştir. Yazarın üslubu, dorik yalınlıkla kıvrak Latince arasında gidip gelen, yer yer şiirsel imgelerle bezediği, ironi ve öz eleştiriyi bir arada sunan bir ‘‘ateşli sohbet’’ tarzıdır; kendisini ‘‘moral mektup’’ türünün kurucusu saymak mümkündür. Yaklaşık 12 ayrı diyalog, 124 ‘‘Ahlak Mektubu’’ (Epistulae Morales), 9 tragedya (Hercules Furens, Medea, Phaedra vb.) ve bir astroloji incelemesi (Naturales Quaestiones) kaleme almıştır. Antik çağda ‘‘Pompeius Magnus’un Ölümü’’ adlı konuşmasıyla ‘‘süslü pros’’ ödülü aldığı rivayet edilir; modern dönemde Dante’nin ‘‘İlahi Komedya’’sında ‘‘cehennemdeki ikiyüzlü danışman’’ olarak yer bulması, Rousseau’nun stoacı etiği yüceltmesi, Nietzsche’nin ‘‘Seneca, bütün ölçüsüzlüklerin ölçülüsüdür’’ tespiti ve günümüzdeki Stoa rönesansı onun kültürel ömrünü 20’nci yüzyıl sonrasına taşımıştır. Resmi bir ‘‘ödül’’ sisteminin olmadığı Roma’sında, Seneca’nın en büyük nişanı, yaşarken konsüllük ve sonra ‘‘princeps senatus’’ (senatonun başı) unvanıdır; felsefe tarihinde ise ölümünden iki bin yıl sonra bile ‘‘zamanın ve zenginliğin efendisi’’ olarak anılmaya devam etmektedir.